Geplaats op: 31 januari 2020
Autoverzekeraars spreken al jaren over een directe autoverzekering als vervanging van het huidige systeem waarbij automobilisten WA-schades met de maatschappij van de tegenpartij afhandelen. Consumenten juichen het toe en ook verzekeraars zijn enthousiast. 2020 zou een doorbraakjaar kunnen worden, als leden van het Verbond stemmen over de directe verzekering. Hoe kwam het zover en welke implicaties heeft het radicaal omgooien van de WA-verzekering?
Voor de ontstaansgeschiedenis van de directe autoverzekering in Nederland moeten we terug naar Zeeland in 2014. Specifieker, naar de A58 tussen Goes en Middelburg. Op een dinsdagochtend september tussen acht en negen uur ’s ochtends botsen op een stukje snelweg van zo’n tien kilometer honderdvijftig voertuigen op elkaar. Automobilisten vertellen naderhand dat het leek alsof ze op een witte muur af reden, staat in een terugblik die Omroep Zeeland vijf jaar na dato maakte. In het mistongeluk vallen twee doden, drieëntwintig mensen raken gewond, waarvan drie ernstig.
De aansprakelijkheid van een kettingbotsing met die omvang valt niet vast te stellen. Het Openbaar Ministerie besluit na onderzoek niemand te vervolgen; de plotselinge en zeer dichte, lokale mist maakt dat er sprake was van overmacht. De ongeveer tien betrokken verzekeraars steken de koppen bij elkaar, zien dat een reconstructie van de massacrash onbegonnen werk is en besluiten voor het eerst in Nederland om ieder voor zich de schade van de eigen verzekerden af te handelen. Met andere woorden: alle WA-schades werden afgehandeld als een cascoschade. Met nog weer andere woorden: de verzekeraars werken volgens het model van de directe verzekering of firstpartyverzekering (in plaats van de huidige thirdpartypolis).
Het belangrijkste motief van de maatschappijen voor deze keuze is om klanten niet de dupe te laten worden van de niet vast te stellen aansprakelijkheid. Achteraf krijgen verzekeraars van hun klanten veel complimenten voor deze aanpak. Verzekeraars kijken er zelf ook met grote tevredenheid op terug. Ze merken hoe soepel een schadeafhandeling kan lopen als je de gegevens van de benadeelde hebt en daardoor snel zaken kunt regelen.
De afhandeling van de kettingbotsing in Zeeland was een te mooi resultaat om daarna niet na te denken over een systeem van directe autoverzekering in Nederland
“Het was een te mooi resultaat om daarna niet na te denken over een systeem van directe verzekering in Nederland”, zegt Marly de Blaeij. Als beleidsadviseur mobiliteit bij het Verbond van Verzekeraars is ze betrokken bij de directe verzekering. Wat meespeelt zijn toekomstige ontwikkelingen waarbij voertuigen het heft (of eigenlijk: het stuur) zelf in handen nemen. Bestuurders krijgen in de autonome auto steeds meer een bijrol. Daarbij past een verkeersverzekering die gekoppeld is aan de persoon, niet aan het voertuig.
Sindsdien staat de directe verzekering in beleids- en meerjarenplannen van het Verbond. Eerst nog als stip op de horizon, maar al snel gingen verzekeraars op werkbezoek naar Zweden om lessen te leren van een land dat al ruim veertig jaar deze verzekeringsvorm kent. Ook werd op kleine schaal een pilot gedraaid. Inmiddels is het Verbond zover dat het verwacht nog dit kalenderjaar een voorstel in stemming te brengen op de algemene ledenvergadering.
Klant is gewend schade bij de eigen verzekeraar te claimen
Veel consumenten weten niet dat ze niet bij hun eigen verzekeraar terechtkunnen na een aanrijding waarbij ze zelf geen schuld dragen. Ze zijn van hun inboedel-, reis- of zorgpolis gewend dat als ze schade hebben, ze bij de maatschappij aankloppen die ook maandelijks de premie afschrijft. Een behoefteonderzoek van het Verbond leverde op dat consumenten het zouden toejuichen als dat ook bij hun autoverzekering kan. Sterker, nu reageren ze vaak verrast of vol onbegrip als ze te horen krijgen dat ‘hun verzekeraar’ niets voor ze kan doen en dat ze zich tot de verzekeraar van de tegenpartij moeten wenden.
Eenzelfde uitkomst had een pilot waarbij enkele verzekeraars onderling afspraken een deel van de schades af te wikkelen alsof er sprake was van een directe verzekering. Consumenten vonden dat “ontzettend fijn”, zegt de Blaeij. De schadeafhandeling ging ook significant sneller: van gemiddeld 52 naar 42 dagen, van de melding tot het sluiten van het dossier. Klanten kregen hun geld veel eerder, maar ook verzekeraars waren dus sneller klaar, ook al handelden ze achter de schermen onderling de aansprakelijkheidsvraag nog af.
WA is nu voor veel verzekeraars een race richting de laagste prijs. Niet gek vanuit het oogpunt van de automobilist; die moet zich immers verplicht verzekeren, maar regelt daarmee de schade van een ander. Waarom zou hij daarvoor meer betalen als hij er niets extra’s voor terug krijgt?
Precies daarin zit wat de directe verzekering ook aantrekkelijk maakt voor aanbieders. Niet alleen levert het tevreden klanten op en gaat de claimafhandeling vlotter, het biedt mogelijkheden om je te onderscheiden. Bijvoorbeeld door aanvullende diensten aan te bieden zoals vervangend vervoer. Verzekeraars hopen dat consumenten in zo’n systeem dezelfde overwegingen laten meespelen als nu bij casco. Als ze goed zijn behandeld door hun eigen verzekeraar, willen ze daar wellicht ook andere polissen sluiten.
Hoe gaat een eventuele directe verzekering in Nederland eruitzien? In ieder geval anders dan in Zweden, verwacht het Verbond. Nederlandse verzekeraars willen dat aansprakelijkheid voorlopig een rol blijft spelen. Consumenten kunnen hun WA-schade direct afhandelen met hun eigen autoverzekeraar, maar achter de schermen verrekenen maatschappijen dat nog wel met elkaar.
Snel duidelijkheid over de toedracht van een schadegeval blijft daarom van belang. Of een schadeaangifteformulier met handtekeningen van twee partijen daarvoor noodzakelijk blijft, is de vraag. In ieder geval moeten verzekeraars zo snel mogelijk weten wie er aansprakelijk is, of het om een gedekt evenement gaat en of de schade dus in behandeling kan worden genomen.
Naarmate de rol van de bestuurder in voertuigen kleiner wordt, kan wellicht aansprakelijkheid wel los worden gelaten. Net als dat het dan logischer wordt om een verkeersverzekering voor de persoon te ontwikkelen, die dan mogelijk ook gaat gelden voor bijvoorbeeld fietsers en voetgangers. Als autodelen toeneemt en bezit juist daalt, ligt dat voor de hand. Maar voor verzekeraars is dat voorlopig nog toekomstmuziek.
Verzekeraars lijken bovendien af te stevenen op een gefaseerde introductie van een directe verzekering. Dus niet voor alle verzekerden tegelijk, maar in stappen om het behapbaar te houden en ervaring op te doen. Er wordt over gedacht te beginnen met alleen materiële schades, en de veel complexere letselclaims pas later in te voegen. Ook kan eerst worden begonnen met alleen particulieren, degenen die het meeste voordeel ervaren van een directe verzekering. In een volgende fase kunnen ook zakelijke rijders worden overgezet. Al met al verwacht De Blaeij dat als de eerste stap is gezet, de fases daarna vrij snel kunnen volgen.
Of die eerste sprong gewaagd wordt staat nog niet vast, maar de kans lijkt reëel. Verzekeraars zijn in groten getale enthousiast. Ze willen dat hun product zo goed mogelijk aansluit bij de wensen van de consument. Wat dat betreft is de WA-verzekering nu een vreemde eend in de bijt.
Verzekeraars willen dat hun product aansluit bij de wensen van de consument. Wat dat betreft is de WA-verzekering nu een vreemde eend in de bijt
De directe polis is ver uitgewerkt. Een van de dingen die bijvoorbeeld nog geregeld moet worden is wat je doet met schades van buitenlandse verzekeraars. Ook is het de vraag of niet-leden van het Verbond (zoals National Academic, de risicodrager van Promovendum) de lijn van het Verbond zullen volgen en wat de consequenties zijn als zij schades niet volgens een directe autoverzekering willen regelen.
Het Verbond hoopt de komende maanden de laatste puntjes op de i te zetten. Nog dit jaar wil de organisatie een voorstel in stemming brengen bij de leden. Dan komt het vooral aan op geld. Elke maatschappij zal in een impactanalyse moeten afwegen of de kosten van een transitie opwegen tegen de voordelen die een nieuw verzekeringssysteem met zich meebrengt. Een overgang vergt investeringen, daar is iedereen zich van bewust, maar verzekeraars willen voorkomen dat daardoor de premie omhoog moet.
Een directe autoverzekering kan ook voor De Nederlandsche Bank (DNB) een interessante ontwikkeling zijn, verwachten autoverzekeraars. De toezichthouder zit hen al jaren op de huid vanwege de verlieslatendheid van WA-portefeuilles, al lijkt dat tij langzaam te keren. Als schades sneller worden uitbetaald, heb je minder reserveringen nodig en kun je de premie in de pas laten lopen met de daadwerkelijke schadelast in plaats van de verwachte kosten.
DNB zelf laat in een reactie weten geen voorkeur te hebben voor een firstparty- of een thirdpartyverzekering. “Een overstap naar een ander systeem brengt altijd transitierisico’s mee, bijvoorbeeld doordat de schadehistorie minder bruikbaar is en gedragsprikkels anders werken zowel bij verzekerden als bij verzekeraars. Uiteindelijk is het aan de politiek om hier een afweging in te maken”, aldus woordvoerder Corina Ruhe.
In een systeem waarbij aansprakelijkheid een rol blijft spelen, hopen verzekeraars de politiek nog niet nodig te hebben. Wordt ook de aansprakelijkheid aangepast, dan moet wetgeving worden herzien en zullen ministerie en het parlement zich erover moeten uitlaten. De Blaeij van het Verbond geeft bovendien aan dat het voor zowel toezichthouders als verzekeraars belangrijk is dat een overgang van het ene naar het andere systeem vlekkeloos verloopt. Daarom gaan verzekeraars ook niet over één nacht ijs. De komst van een directe autoverzekering zou het afscheid betekenen van een systeem dat Nederland al ruim veertig jaar kent. “De eerste stap kun je maar één keer zetten. Dat maakt het echt heel spannend.”
Als de directe autoverzekering eenmaal groen licht heeft van de Verbondsleden is naar schatting van De Blaeij nog één à anderhalf jaar nodig om de systemen van verzekeraars erop in te richten. Al was het maar dat het veld ‘tegenpartij’ vervangen moet worden door ‘verzekerde’. “Een systeem dat al veertig jaar wordt gebruik kun je niet van vandaag op morgen omgooien.”
Zelfs als de kosten te overzien zijn en de technische overgang vlekkeloos verloopt, blijft het spannend voor verzekeraars. Ook al is de knop om, gaat de klant het ook doen? Ze zeggen wel graag contact te willen met de eigen verzekeraar, maar wat als hij zegt: ik ga toch naar de tegenpartij? Verzekeraars kunnen consumenten niet dwingen.
Een andere vraag: wat doe je als de consument wel ‘gewoon’ een schade-uitkering krijgt van de eigen verzekeraar maar vervolgens met een schade-expert aan zijn zijde probeert via de tegenpartij er meer uit te slepen? Het is een van de punten waar verzekeraars nog op studeren, want zoiets zal tot aanzienlijke kosten leiden, en premieverhogingen.
In Zweden moeten consumenten kiezen: ze kloppen of bij de eigen verzekeraar of bij die van de tegenpartij. Maar ze mogen niet achteraf gaan shoppen. De Blaeij: “In Zweden is dat wettelijk vastgelegd, maar dat regelen is een lang proces.”
Verzekeraars rekenen erop dat zelf te kunnen ondervangen. Als dat lukt, kan 2020 weleens het jaar van de directe autoverzekering worden. Niet van de invoering, maar wel van het groene licht. Als de planning vervolgens gehaald wordt, kan 2022 de boeken ingaan als het jaar waarin autoverzekeraars WA-schades rechtstreeks met de eigen klant afhandelen. Zonder dat daar een dramatisch mistongeval aan vooraf heeft hoeven gaan.
Eerste publicatie door Paul de Kuyper op 29 jan 2020
website: amweb.nl